Εκκολπωματίτιδα

Tι είναι εκκολπώματα:

Τα εκκολπώματα είναι προεξοχές του τοιχώματος του παχέος εντέρου, σαν μικρές η μεγαλύτερες φουσκάλες (ή σακουλίτσες), κάθε μία από τις οποίες διατηρεί ένα μικρό σημείο επικοινωνίας με τον αυλό του εντέρου. Τα εκκολπώματα μπορεί να εμφανιστούν σε όλο το μήκος του παχέος εντέρου, συνήθως όμως εμφανίζονται στο τμήμα του εντέρου που βρίσκεται στην αριστερή πλευρά της κοιλιάς μας. Αφού τα εκκολπώματα επικοινωνούν με το παχύ έντερο είναι αυτονόητο ότι το περιεχόμενο τους είναι το ίδιο με αυτό του εντέρου, δηλαδή υγρό ή στερεό κοπρανώδες υλικό ή και αέρας.

Εκκολπώματα εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα όσο μεγαλώνει η ηλικία του ατόμου, έτσι σε ηλικία 80 ετών το 70% έχουν εκκολπώματα. Όσοι έχουν εκκολπώματα συνήθως είναι ασυμπτωματικοί και τα εκκολπώματα ανευρίσκονται σε τυχαία κολονοσκόπηση ή σε αξονική τομογραφία που γίνονται για άλλο λόγο. Από αυτούς όμως ορισμένοι θα εμφανίσουν κάποια από τις επιπλοκές που οφείλονται στα εκκολπώματα. Οι επιπλοκές αυτές είναι η αιμορραγία και η φλεγμονή. Η φλεγμονή είναι γνωστή με τον όρο εκκολπωματίτιδα και θα ασχοληθούμε ιδιαίτερα παρακάτω.

Τι είναι εκκολπωματίτιδα:

Εκκολπωματίτιδα είναι η ανάπτυξη φλεγμονής μέσα σε ένα εκκόλπωμα. Η συγκέντρωση, δηλαδή και ο πολλαπλασιασμός μικροβίων μέσα στον αυλό του εκκολπώματος και η επέκταση, σε άλλοτε άλλο βαθμό, της φλεγμονής στους γύρω ιστούς. Περίπου ένας στους πέντε από όσους έχουν εκκολπώματα θα αναπτύξουν σε κάποια φάση της ζωής τους εκκολπωματίτιδα.

Πόσο επικίνδυνη είναι;

Η φλεγμονή μέσα σε ένα εκκόλπωμα μπορεί να περιοριστεί μόνο μέσα στον αυλό του και να ιαθεί μέσα σε λίγες ημέρες. Υπάρχει όμως πιθανότητα η εξέλιξη να είναι διαφορετική με το σχηματισμό αποστήματος, ή τη ρήξη του εκκολπώματος στην περιτοναϊκή κοιλότητα με αποτέλεσμα τη δημιουργία πυώδους ή κοπρανώδους περιτονίτιδας. Σπανιότερα το απόστημα που θα δημιουργηθεί μπορεί να ραγεί και να φέρει σε επικοινωνία το παχύ έντερο με άλλα ενδοκοιλιακά όργανα όπως το λεπτό έντερο, τη μήτρα τον κόλπο κλπ. Η εκκολπωματίτιδα συνεπώς, μπορεί να εξελιχθεί πολύ ήπια και με αντιβιοτική αγωγή από το στόμα να αυτοπεριοριστεί και να ιαθεί. Σε άλλες περιπτώσεις όμως μπορεί να έχουμε μια βαριά κλινική εικόνα που ο ασθενής χρειάζεται εισαγωγή και νοσηλεία στο νοσοκομείο ή ακόμα και επείγουσα χειρουργική επέμβαση.

Πια συμπτώματα έχει ο ασθενής;

Η εκκολπωματίτιδα εμφανίζεται με πόνο, συνήθως στην αριστερή πλάγια κοιλιακή χώρα, πυρετό, ναυτία και εμέτους, ίσως και αναστολή αποβολής αερίων και κοπράνων. Σε περιπτώσεις περιτονίτιδας η κλινική εικόνα μπορεί να είναι πολύ πιο βαριά.

Οι περισσότεροι ασθενείς με εκκολπωματίτιδα βιώνουν περισσότερα από ένα επεισόδια οξείας φλεγμονής. Κάποια από τα επεισόδια αυτά μπορεί να υποχωρήσουν από μόνα τους, με ή χωρίς τη χρήση αντιβιοτικών, ενώ κάποια άλλα θα απαιτήσουν τη νοσηλεία του ασθενούς για χορήγηση ενδοφλέβιας αντιβιοτικής και λοιπής αγωγής.

Πως γίνεται η διάγνωση;

Το ιστορικό του ασθενούς και η κλινική εξέταση, όπως συμβαίνει σε κάθε πάθηση, προσφέρουν ιδιαίτερα πολύτιμες πληροφορίες για τη διάγνωση της νόσου. Συνεπικουρικά βοηθούν οι εργαστηριακές εξετάσεις αίματος και το υπερηχογράφημα, στη φάση της οξείας φλεγμονής. Η αξονική τομογραφία επιβεβαιώνει τη διάγνωση και η κολονοσκόπηση, που μπορεί να γίνει σε δεύτερο χρόνο, αποκλείει την ύπαρξη κακοήθειας στο παχύ έντερο.

Θεραπεία της Εκκολπωματίτιδας

Η θεραπεία όπως προαναφέρθηκε είναι κατ’ αρχήν συντηρητική με χορήγηση φαρμάκων. Σε περίπτωση σχηματισμού αποστήματος θα απαιτηθεί παροχέτευση. Η παροχέτευση μπορεί να γίνει είτε με παρακέντηση από ακτινολόγο, είτε χειρουργικά, συνήθως με λαπαροσκοπική προσπέλαση. Σε περίπτωση γενικευμένης περιτονίτιδας θα απαιτηθεί επείγουσα χειρουργική επέμβαση, συνήθως με ανοικτή προσπέλαση και δημιουργία προσωρινής κολοστομίας. Στη βιβλιογραφία προτείνονται περισσότερες από μία εναλλακτικές χειρουργικές επεμβάσεις. Σε κάθε περίπτωση όμως, το πάσχον τμήμα του παχέος εντέρου πρέπει να αφαιρεθεί κατά τη χειρουργική επέμβαση και η συνένωση του εντέρου μπορεί να γίνει άμεσα ή σε απώτερο χρόνο. Για όλα αυτά υπάρχουν συγκεκριμένες κατευθυντήριες οδηγίες που μας διευκολύνουν στην σωστή επιλογή της μιας ή της άλλης μεθόδου, σε συνδυασμό πάντα με τη γενική κατάσταση τους ασθενούς και τη συνύπαρξη άλλων επιβαρυντικών νοσημάτων. Βιβλιογραφία 1 και 2.

Διλήμματα:

• Εκκολπωματίτιδα και διατροφή. Η δημιουργία των εκκολπωμάτων φαίνεται να συσχετίζεται με την διατροφή τύπου «δυτικών χωρών». Απεναντίας η μεσογειακή δίαιτα, κατανάλωση δηλαδή τροφών με αρκετές ίνες, φρούτων και δημητριακών προστατεύει από κρίσεις εκκολπωματίτιδας, όπως προστατεύει και η αποφυγή κατανάλωσης κόκκινου κρέατος. Γνωρίζουμε όμως, από την άλλη πλευρά, ότι αρκετοί ασθενείς με εκκολπωματική νόσο επιβαρύνονται με την κατανάλωση λαχανικών. Επίσης, είναι διαφορετική η αντίδραση στη διατροφή ατόμων που απλά έχουν εκκολπώματα σε σχέση με τους ασθενείς που πάσχουν από εκκολπωματίτιδα. Συνεπώς επίσημη και ασφαλής οδηγία δε μπορεί προς το παρόν να δοθεί. Γι αυτό συνιστούμε στους ασθενείς να λαμβάνουν άφθονα φρούτα, δημητριακά, λαχανικά και υγρά και εφόσον η δίαιτα αυτή δε μπορεί να γίνει ανεκτή να αποφεύγουν ότι τους ενοχλεί. Βιβλιογραφία 3 και 4.
• Σε κάθε ασθενή με εκκολπωματίτιδα υπάρχει πάντα η ανάγκη επαγρύπνησης μέχρι να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο ύπαρξης κακοήθειας στο παχύ έντερο. Ο αποκλεισμός θα γίνει με την κολονοσκόπηση και τη λήψη βιοψιών. Υπάρχουν όμως και ασθενείς με στενωμένο έντερο, ή έντερο με σημαντική κάμψη όπου η κολονοσκόπηση δε μπορεί να ολοκληρωθεί. Σ’ αυτούς τους ασθενείς μπορεί να βοηθήσει ο βαριούχος υποκλισμός, η αξονική τομογραφία και η αξονική κολονοσκόπηση.
• Ένα άλλο δίλημμα προέρχεται από την ανάγκη λήψης απόφασης για το χρόνο που πρέπει να γίνει η χειρουργική επέμβαση σε ασθενείς με πολλαπλά επεισόδια εκκολπωματίτιδας.

Τα διλήμματα αυτά απαντώνται με βάση τους κανόνες της διεθνούς βιβλιογραφίας αλλά και τις ανάγκες κάθε ασθενούς ξεχωριστά και συνεπώς η απάντηση είναι εξατομικευμένη.

Βιβλιογραφία:

1. The American Society of Colon and Rectal Surgeons Clinical Practice Guidelines for the Treatment of Left-Sided Colonic Diverticulitis.

Hall J, etc. Dis Colon Rectum. 2020 Jun;63(6):728-747.

2. 2020 update of the WSES guidelines for the management of acute colonic diverticulitis in the emergency setting. Sartelli M, World J Emerg Surg. 2020 May 7;15(1):32.
3. Role of Dietary Habits in the Prevention of Diverticular Disease Complications: A Systematic Review. Marilia Carabotti.  Nutrients. 2021 Apr 14;13(4):1288.
4. The relation between the diet and the diverticulitis pathophysiology: An integrative review. Vinicius Brandão Lemes.etc. Arq Gastroenterol. 2021 Jul-Sep;58(3):394-398.